Kokain ve Genetik Modifikasyon

simdi kokain denen madde musveddesini hepimiz biliyoruz. bu sey, uyarici (kafa yapici desem daha samimi olur, ancak “o ne oyle be” der; metnin bundan sonraki kisminda ingilizcesi "stimulant" olan bu kelime icin "uyarici" sifatini kullanacagimi belirtirim.) etkisini dopamin adli canimiz norotransmitterimiz uzerinden gosteriyor. Soyle ki: dopamin tasiyici proteinler var (gavur “dopamine transporter” diyor.), bunlar dopamini hucrelere tasiyor tabii. “lafi amma dolandirdin, kokain ne ediyor bu dopamine, tasiyiciya? Soyle lan.” Der gibisiniz. Evet, iste kokain, bu dopamin tasiyiciyi bloke ediyor. Kokain icen insanlarin “uyarilmasi” (ehehe, kafalarinin bi milyon olmasi yani) da bu yuzden olmakta.

Ohio Universitesinden Howard Gu ve birkac meslektasi kokain bagimliliginin onune gecebilmek icin cesitli yollar bulabilecekleri birtakim arastirmalar yapmislar. Diyorlar ki, kokain dopamin tasiyicisini bloke ederek etkisini olusturuyorsa, o zaman, duz mantikla, eger bloke edemezse etki metki gosteremez? İste buradan yola cikarak farelerin genlerinin dopamin tasiyicisini kodlayan kismini manipule edip farkli tur bir tasiyici sentezlenmesini saglamislar. Bu yeni farelerde, dopamin tasiyicisi kokaine direncliymis, yani kokain tarafindan bloke edilmiyor, ustelik bir yandan asil gorevi olan dopamin tasimayi da surduruyormus. Hayranlik verici. Test icin normal genlere sahip farelerle modifiye dopamin tasiyicilari olan fareleri bir araya toplamislar. Deney kutusunu birkac odaciga ayirip buralarda onlara farkli gunlerde, bazilarina sadece tuz, digerlerine de degisen dozlarda kokain olmak uzere enjeksiyon yapmislar. Deneyin ilk ve son gunlerinde de tum farelerin deney kutusunda dolasmalarina izin verilmis ve fareler dolasirken cekilen video kayitlari incelenmis.

Normal genlere sahip olup kokain enjekte edilen fareler daha cok onlara kokain verilen odalara gitmisler, ancak modifiye tasiyicilara sahip farelerin boyle bir yonelimleri olmamis. E hayvan tadini aldi tabi kokainin, bir daha icmek, bir daha ucmak istiyor. Ayrica kokain verilen normal genli farelerin, tuz verilen normal ve modifiye tasiyicili farelere gore cok daha hareketli oldugu, dolasirken bunlardan yaklasik bes kat daha fazla mesafe aldiklari gozlenmis. İlginctir, modifiye tasiyicili ve kokain almis fareler ise sadece tuz almis normal ve modifiye tasiyicili farelerin aldigi yolun yarisini almis. Goruyorsunuz, kokain normal dopamin tasiyiciyi nasil da bloke edip fareyi “uyariyor”, oysaki modifiye edilmis dopamin tasiyicida ayni etkiyi yapmiyor? Hicbir sey almamis farelerin yaninda hareketleri yavas bile kaliyor, yani kokain anormal dopamin tasiyicilarla karsilastiginda normalde yaptigi uyarici, costurucu etkinin tam tersini yapiyor, insani sakinlestiriyor!

“Simdi dopamin tasiyicilar kokainin etkisini gostermesi icin hedef molekullerse, onu bloke ettigi zaman “kafa guzellesiyor”sa, o zaman hic dopamin tasiyici olmadigi durumda kokain de bloke edecek bir sey bulamaz ve etkisini gosteremez? Oley allahim bulduk!” diye dusunen arastirmacilarin genleriyle oynadiklari farelerden bir onceki calismasi buymus. Dopamin tasiyiciyi yok ettiklerinde kokain etkisi olusmaz diye dusunmusler, ancak oyle olmamis. Dopamin tasiyicisi eksikligi farelerin beynine buyuk zarar vermis ve artik beyin kendi kendini nasil onardiysa, farelerde yine kokain etkisi olmus, fareler yine “ucmus”. (ah ya.)

simdi bu kisiler aslinda sahane bisey yapmislar. Yani eger genlerini modifiye edip sentezlettirdikleri yeni-tur-dopamin-tasiyicisi gibi bir ilac bulabilirlerse (parayi kirmazlar hayir. Bilime buyuk hizmet etmis olurlar. Biz de sizlanmayiz “uyusturucu kullanma yasi 4’e dustu!” diye. Ama bir miktar para kazanacaklari kesin tabi. Ehe.) sahane olur. Howard gu da bunu soylemis. Bir sonraki calismalari bu imis. Bir madde bulacaklar, hem kokaine direncli (e kokain bunu bloke edemeyince kafa yapamayacak ve insanlar kokain almayi birakacaklar, fevkalade) olacak , hem de dopamin tasima gorevini yapacak. Evet. Destekliyorum. (nasil destekliyorsam artik?)